Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ – COPD),είναι αναμφίβολα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας της σύγχρονης εποχής. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, πρέπει να πούμε πως πρόκειται για τηντέταρτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, ενώ προβλέπεται να σκαρφαλώσει στην τρίτη θέση μέσα στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια. Και στην Ελλάδα, οι στατιστικές δείχνουν ότι το 8,5% του πληθυσμού πάσχει από ΧρόνιαΑποφρακτικήΠνευμονοπάθεια(ΧΑΠ), δηλαδή περίπου 600.000 συμπολίτες μας. Το πιο σημαντικό στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, είναι πως περισσότεροι από τους μισούςασθενείς, δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από τη νόσο, αγνοώντας επίσης την επικινδυνότητά της. Παρόλα αυτά, η ενημέρωση των πολιτών είναι ολοένα και πιο σημαντική τα τελευταία χρόνια καθώς επιστημονικοί φορείς και φορείς δημόσιας υγείας έχουν δώσει μεγάλη έμφαση στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την έγκαιρη διάγνωση.

Ως Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ονομάζουμε την χρόνια πάθηση των πνευμόνων που προκαλείται από την στένωση των αεραγωγών και την καταστροφή του πνευμονικού ιστού. Σε αντίθεση με το άσθμα ( του οποίου ο ορισμός εμπεριέχει την αναστρεψιμότητα της απόφραξης των αεραγωγών ), η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), αποτελεί μια μόνιμη ή μερικώς αναστρέψιμη κατάσταση.Είναι μάλιστα ιδιαίτερα δύσκολο να προσδιοριστεί μερικές φορές η πραγματική συχνότητα της ΧΑΠ, και αυτό γιατί πολλοί ασθενείς με ήπια νόσο, δεν συμβουλεύονται τον γιατρό τους, αγνοώντας ακόμα και την ύπαρξη του προβλήματος.

Αιτίες Εμφάνισης

Η βασικότερη αιτία εμφάνισης της νόσου είναι αναμφίβολα το κάπνισμα. Το 1964 δημοσιεύθηκαν τα πρώτα στοιχεία γιατη πιθανή σχέση του εμφυσήματος με το κάπνισμα. Είκοσι χρόνια μετά, τα δεδομένα ήταν πλέον αρκετά, ώστε από το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ να υιοθετηθεί η θέση ότι το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία της ΧΑΠ. Παρόλα αυτά, το ένα τέταρτο του Δυτικού Κόσμου συνεχίζει να καπνίζει. Όλα τα είδη καπνού είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της ΧΑΠ (βιομηχανοποιημένα τσιγάρα, στριφτός καπνός και σε κάπως μικρότερο ποσοστό τα πούρα και ο καπνός πίπας). Στην Ελλάδα, η ΧρόνιαΑποφρακτικήΠνευμονοπάθεια(ΧΑΠ) προσβάλλει περισσότερο τους άντρες δεδομένου ότι είναι πιο φανατικοί καπνιστές (σε ποσοστό μέχρι 2,5 φορές περισσότερο) , αν και αυτό αναμένεται να αλλάξει τα επόμενα χρόνια καθώς όλο και περισσότερο ποσοστό γυναικών καπνίζουν , ενώ τα στοιχεία αναδεικνύουν μεγαλύτερα ποσοστά τηςΧρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ)  στους αγροτικούς πληθυσμούς σε σχέση με τα αστικά κέντρα (μέχρι και 15% σε σχέση με το λεκανοπέδιο της Αττικής που το ποσοστό είναι 6%).

Το κάπνισμα λοιπόν είναι ο κύριος αλλά όχι ο μοναδικός λόγος εμφάνισης ΧΑΠ. Υπάρχουν περιπτώσεις εκδήλωσής της σε περιβάλλον εργασίας λόγω της εισπνοής ορισμένων ειδών σκόνης και καπνού , ενώ έχει παρατηρηθεί και μια ευαισθησία κληρονομικού χαρακτήρα σε χημικά και σε εισπνεόμενες χημικές ουσίες, η οποία δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί με ακρίβεια.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) δεν πλήττει όλους τους καπνιστές αφού τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 20 έως 35%. Χωρίς μάλιστα να είναι απολύτως κατανοητό, οι καπνιστές που ξεκίνησαν από πολύ μικρή ηλικία όπως και εκείνοι που καπνίζουν πολύ μεγάλες ποσότητες τσιγάρων είναι οι πιο ευπαθείς ομάδες στην ανάπτυξη της νόσου. Σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν και γενετικοί παράγοντες.

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), κατηγοριοποιείται σε δύο επιμέρους σαφώς διακριτές μεταξύ τους κατηγορίες , που όμως μπορεί να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή σε άλλοτε άλλο βαθμό

α) Το πνευμονικό εμφύσημα, η νόσος εκείνη που προσβάλλει και καταστρέφει τις κυψελίδες, με αποτέλεσμα την υπερδιάταση των πνευμόνων οι οποίοι κατακρατούν  τον αέρα , χάνοντας προοδευτικά μέρος της λειτουργικότητάς τους . Το κύριο σύμπτωμα του πνευμονικού εμφυσήματος είναι η δύσπνοια , κυρίως κατά την κόπωση

β) Τη χρόνια βρογχίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική παραγωγή βλέννας και οίδημα του βλεννογόνου και η οποία με τη σειρά της προκαλεί στένωση των βρόγχων, συχνές λοιμώξεις, βήχα και πτύελα. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της χρόνιας βρογχίτιδας είναι ο χαρακτηριστικός πρωινός , κυρίως , παραγωγικός βήχας των καπνιστών , ο λεγόμενος «τσιγαρόβηχας» , ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο από ένα σύμπτωμα αυτής της νόσου.

Συμπτώματα

Το πρώτο και πιο τυπικό σύμπτωμα της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) είναι ο βήχας. Εμφανίζεται σε σποραδικούς ρυθμούς αλλά στην πορεία τείνει να γίνει μόνιμος και επίμονος, αποτελώντας τον λεγόμενο «βήχα του καπνιστή». Η δύσπνοια, δηλαδή η δυσκολία της αναπνοής, είναι ένα επίσης σημαντικό σύμπτωμα που αρχικά κάνει την εμφάνισή του όταν ο ασθενής μεΧρόνιαΑποφρακτικήΠνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) δραστηριοποιείται (π.χ. άσκηση, τρέξιμο, ακόμα και με το ανέβασμα μιας σκάλας). Όπως και ο βήχας, έτσι και η δύσπνοια σταδιακά επιδεινώνεται, με αποτέλεσμα σοβαρές δυσκολίες στην αναπνοή και συνεχές λαχάνιασμα. Η σταδιακή φθορά των αεραγωγών, με την εξέλιξη της ασθένειας, τους οδηγεί στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων βλέννας (απόχρεμψη )σε σχέση με το κανονικό, με φυσικό αποτέλεσμα την μεγάλη ημερήσια παραγωγή πυέλων από τον οργανισμό οι οποίες παίρνουν κίτρινο ή πράσινο χρώμα, ιδίως όταν επιπλέκονται από λοιμώξεις αναπνευστικού. Το τέταρτο σύμπτωμα της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) είναι να προκληθούν αναπνευστικές λοιμώξεις, με αποτέλεσμα τα τρία προαναφερθέντα συμπτώματα (βήχας, δύσπνοια, βλέννες) να πρωτοεκδηλώνονται ή να επιδεινώνονται . Άλλα συμπτώματα είναι το οίδημα των σφυρών, ο συριγμός, η κατάθλιψη, οι διαταραχές του ύπνου ή ακόμα και η απώλεια βάρους.

Κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα παρόξυνσης. Οι παροξύνσεις αυτές δεν είναι τίποτε άλλο από την επιδείνωση των συμπτωμάτων του ασθενούς που προκαλούνται κυρίως από ιογενείς λοιμώξεις και σε ορισμένες περιπτώσεις από αλλαγές του καιρού και σκόνη.

Διάγνωση – Σπιρομέτρηση

Η διαγνωστική εξέταση για την διάγνωση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ)  , είναι η σπιρομέτρηση. Πρόκειται για μια απλή και ανώδυνη εξέταση, κατά την οποία ο εξεταζόμενος αναπνέει μέσα από έναν σωλήνα, καταγράφοντας με τον τρόπο αυτό την ποσότητα και την ταχύτητα του αέρα που μπορεί να διώξει από τους πνεύμονές του.

Η  ακτινογραφία θώρακος είναι σημαντική για τον αποκλεισμό άλλων παθήσεων. Οξυμετρία, η οποία μας δείχνει πόσο πλούσιο σε οξυγόνο είναι το αίμα μας. Άλλες επιπλέον εξετάσεις που μπορεί να ζητηθούν είναι η αξονική τομογραφία θώρακος, πληθυσμογραφία και διάχυση.

Αντιμετώπιση – Θεραπείες

Η πρόληψη και κυρίως η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο στη ΧΑΠ καθώς επίσης η οριστική διακοπή του καπνίσματος.

Η θεραπεία βασίζεται κυρίως στα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα . Τα φάρμακα αύτα ανοίγουν τις αεροφόρους οδούς και διευκολύνουν την αναπνοή. Η θεραπεία δε θα πρέπει να διακόπτεται μόλις τελειώσει το φάρμακο και στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσει εφ όρου ζωής.

Τα εισπνεόμενα κορτικοειδή μειώνουν τη φλεμονή των αεροφόρων οδών και χορηγούνται σε ασθενείς με πιο βαριά νόσο. Αρκετοί ασθενείς θα ωφεληθούν από τη λήψη βλεννολύτικών φαρμάκων.

Σε ασθενείς με χαμηλό κορεσμό οξυγόνου θα πρέπει να χορηγηθεί συμπληρωματικό οξυγόνο . Αντιβιοτικά και κορτικοειδή μπορεί να χορηγηθούν κατά τη διάρκεια λοιμώξεων και παροξύνσεων της νόσου. Η αναπνευστική φυσιοθεραπεία,οι συμβουλές από διαιτολόγο και η ψυχολογική υποστήριξη είναι επίσης σημαντικά σημεία στη θεραπεία της νόσου.